Sayfalar

29 Ocak 2022 Cumartesi

Kaos teorisi

Adam bir gün bilgisayarıyla çalışırken yanlışlıkla çok uzun bir sayı dizisini siliveriyor. sildiği sayılar xxx,xxx şeklindedir. Adam virgülden sonraki 3 basamağı tekrar yazmaya üşeniyor ve sadece ikisini (ya da birini, emin değilim) yazıp işleme devam ediyor. sonra sayıları girip, işleme sokup ilgili grafiği çıkardığında bir de bakıyor alakasız, saçma şeyler çıkmış. 

Kaos teorisinin kurucularından biri olarak kabul edilen meteorolog, basit bir hava tahmin modelini test ettiği bir gün uzun bir hesaplamayı bitirir, lakin sonucu kontrol etmesi gerekmektedir. elbette o vakitler bugünün süper hızlı bilgisayarlarının olmadığı bir dönem olduğu için kestirmeden gitmeye karar verir ve orijinal 6 haneli yerine 3 haneli rakam üzerinden hesaplamasını gerçekleştirir. 1/10'lik küçük bir sapmayla sonuca ulaşacağını tahmin eder ancak yanılır.

Lorenz, 1963 yılında MIT’de meteorolog olarak çalışırken, bir sistemin başlangıç verilerindeki ufacık değişikliklerin bile, büyük ve öngörülemez sonuçlar doğurabileceğini öngörmüş ve bunu örneklendirmek için 1972’de sunduğu bir çalışmada, bir kelebeğin Amazon ormanlarında kanat çırpmasının Avrupa’da fırtına kopmasına sebep olabileceği ifadesini kullanmıştı.

Amerikalı meteoroloji uzmanı Ed Lorenz'in bilgisayarında anlamsız ve komik veriler belirince, Lorenz bunların her zamanki aksaklıklardan kaynaklandığını düşünmüş...düşünmekle kalmak istememiş ve hatayla ilgili ipuçlarını elde etmek için kağıttaki çıktı üzerinde çalışmaya başlamış. Bilgisayarın, başlamak için ilk sonuçları eşleştirdiğini, ancak daha sonra haritayı yok ettiğini görmüş. hemen ardından durumu anlamış. daha sonra Lorenz bilgisayara aynı girdileri ikinci aşamada yüklememiş, bu küçük farklılık da, sonraki birkaç hafta boyunca, tamamen değişik sonuçlar verip durmuş...

Lorenz böylece, hava durumu gibi küçük olayların bazen çok büyük sonuçlar doğurabileceğini açıklayan kaos teoremini bulmuş olmuş...